نوغان داری و کاربرد ابریشم در صنعت
ابریشم، یکی از قدیمیترین الیاف شناخته شده توسط بشر است که از کشور پر افسانه چین منشا گرفته است.
با برداشت تارهای طبیعی پیله کرم ابریشم میتوان الیاف نرم و لطیف و در عین حال محکم و بادوام ابریشم را تولید کرد. بعد از برداشت الیاف این کرم ، رنگش میکنند سپس با دستگاه ریسیده و به نخ تبدیل میشود و در نهایت از آن پارچه تولید میشود.
پارچه ابریشمی به دلیل بافت صاف، براق و درخشان و بادوامی که دارد محبوب افراد بسیاری است. این پارچه یکی از محکمترین پارچههای تولیدشده موجود است. الیاف این نوع پارچه را میتوان به شکلهای مختلف بافت و پردازش کرد. در واقع روش بافت این الیاف ، نوع بافت، ظاهر و کاربرد آن را تعیین میکند.
نخ ابریشم، محکمترین الیاف پروتئینی طبیعی است و میتوان آن را با الیافی از جنسهای دیگر ترکیب کرد و به پارچههای متنوع و محکمی دست یافت.
تاریخچه تولید ابریشم چیست؟
اولین نمونه پارچه ابریشمی به چین برمی گردد . این پارچه در مقبره کودک برای پیچیدن بدن استفاده می شد.
چین سالها بر صنعت ابریشم تسلط داشت. چینی ها از این فرآورده به عنوان ارز استفاده می کردند و هزینه آن بر حسب طول اندازه گیری می شد.
جاده ابریشم، یکی از راه های مهم بازرگانی در قاره ی آسیا، یک مسیر تجاری محبوب بود که به دلیل اهمیت این فراورده به این نام نامگذاری شد و هنوز هم نام خود را حفظ کرده است. در نهایت تولید آن به کره، تایلند، هند و اروپا منتقل شد و سرانجام در قرن هفدهم به ایالات متحده راه یافت.
نوغان داری چیست؟
فرآیند ساخت ابریشم را نوغانداری میگویند و شامل پرورش کرم ابریشم برای تولید این ماده میشود.
- کرم ها از برگ توت تغذیه می کنند.
- بعد از اینکه چند بار پوست اندازی کردند، یک پیله دور خود می بافند.
- این پیله در تماس با هوا سفت می شود. این فرآیند حدود 2 تا 3 روز طول می کشد.
- هنگامی که پیله تشکیل شد، آن را در یک قابلمه آب جوش می ریزند و شفیره ها از بین می روند.
- پس از پیدا شدن سرهای الیاف، آنها را به صورت رشته درآورده و سپس با انجام عملیاتی خاص، رشتههای حاصل رابه نخ ابریشم تبدیل میکنند.
انواع ابریشمها
ابریشم خام
به نوعی گفته میشود که از روی پیله باز شده و هنوز صمغ یا سیرین آن کاملا گرفته نشده است. ممکن است که ابریشم از یک یا دو فیلامنت تشکیل شده باشد. برای تهیه آن پروانه را در داخل پیله میکنند و بدین ترتیب پروانه برای خارج شدن پیله را پاره نکرده و نخ یکسره خواهد بود. گاهی از روش فریز کردن برای کشتن پروانهها استفاده می کنند که در این صورت پروانه به جای خفه شدن به خواب میرود. با فریز کردن سیرین ابریشم نیز با حرارت اضافی به ابریشم غیر طبیعی و تقلبی تغییر نخواهد کرد و ابریشمی مرغوبتر را با ضایعات کم میتوان از روی پیله باز کرد. گاهی به نادرست به ابریشم خام ، ابریشم وحشی میگویند.
ابریشم چینی
پارچه ابریشمی با بافت ساده ، شفاف و سبک وزن است که در چین و ژاپن بافته میشود. نخهای تاروپود آن یکنواخت و منظم و بسیار نرم هستند که رنگ میشوند. و یا این که طرح را بر روی آنها چاپ میکنند. اولین بار این پارچه در ۱۲۰۰ سال قبل از میلاد مسیح در چین با نخ ابریشم کرم بومبیکس بافته شد. امروزه این پارچه به طور کامل با الیاف مصنوعی بافته میشود.
ابریشم وحشی
به ابریشم طبیعی غیر پرورشی « ابریشم وحشی » گفته میشود. این نوع ابریشم در مقایسه با ابریشمی که از کرم پرورش یافته گرفته میشود یکنواختی کمتری داشته و خشن و زبر است. چین از بزرگترین تولیدکنندگان نوعی ابریشم وحشی در جهان است.
کاربردهای پارچه ابریشمی
این فرآورده ی طبیعی یکی از پارچه هایی است که می توان آن را هزاران روش مختلف استفاده کرد. با این حال برای اهدافی که مد نظر داریم کاربردهای این پارچه را به دو دسته مصرفی و صنعتی تفکیک می کنیم.
کاربردهای مصرفی
می توان گفت در حال حاضر رایج ترین کاربرد مصرفی این محصول تولید انواع پوشاک مردانه و زنانه است. این پارچه سالیان طولانی به دلیل لطافت بالا و دوام باور نکردنی اش مورد توجه بوده است. حتی با وجود اینکه امروزه انواع ریون (ابریشم مصنوعی) تولید می شود ولی باز هم مصرف کنندگان ابریشم واقعی را به آن ترجیح می دهند.
به طور مثال از این پارچه برای دوخت روسری، پیراهن، بلوز و لباس شب استفاده می شود. همچنین به دلیل سبکی و لطافتی که دارد باعث حساسیت پوستی نمی شود و می توان از آن برای دوخت لباس های نزدیک به پوست مانند لباس های زیر زنانه و مردانه استفاده کرد.
همچنین می توان آن را برای ترکیب در بافت پارچه های لطیف مناسب فصل گرما و یا در لایه آستر خزهای زمستانی به عنوان عایق حرارتی به کار برد. از این پارچه برای تکمیل بخش های مختلف لباس مانند لبه یقه، سرآستین و پیش سینه لباس های محلی نیز استفاده می شود.
این محصولات صنعتی برای بافت فرش و قالی هم به کار می رود و قالی ابریشمی ایرانی یکی از معروفترین قالی ها بوده که به کشورهای مختلف جهان صادر می شود. در بعضی موارد افراد ممکن است از آن برای دوخت بالش های تزئینی، پرده و یا آویزهای دیواری استفاده کنند.
کاربردهای صنعتی
یکی از کاربردهای این فرآورده در صنعت ساخت چتر نجات می باشد. انواع مختلفی از ابریشم مصنوعی تا امروز به عنوان جایگزین تولید شده است. اما همچنان سازندگان این محصول از ابریشم طبیعی به دلیل دوام و سبکی وزن استفاده می کنند.
همچنین یکی دیگر از کاربردهای مهم آن، در حوزه پزشکی و تولید بخیه های جراحی برای بستن زخم ها و دهانه های جراحی است. بخاطر آنکه این فیبر بسیار نازک بوده و به صورت طبیعی از ویژگی های آنتی باکتریال برخوردار است آن را برای این کاربرد ایده آل می کند.
ویژگی های پارچه ابریشمی
پیش تر با برخی از ویژگی های این پارچه آشنا شدید در ادامه قصد داریم تا ویژگی های بیشتری از این پارچه را به شما معرفی کنیم.
کاهش حساسیت پوستی :
این پارچه از لطافت بالایی برخوردار است و برای پوست ایجاد حساسیت نمی کند. به همین خاطر از آن برای تولید ملحفه یا روتختی و انواع لباس های نزدیک به پوست استفاده می کنند.
کاهش علائم آلرژی :
آلرژی ناشی از گرد و خاک ممکن است در فصول مختلف سال به خصوص بهار رخ دهد. شما می توانید با استفاده ازاین فراورده ی مرغوب از این موضوع جلوگیری کنید، چرا که این پارچه با کیفیت بالا کمتر به خود گرد و خاک را جذب کرده و احتمال ابتلاء شما به آلرژی را تا حد زیادی کاهش می دهد.
تعدیل دمای بدن :
این پارچه به دلیل ساختاری که دارد می تواند بسیار تنفس پذیر بوده و می تواند هوا را به راحتی درون خود به جریان در بیارد. اشخاصی که بعضاً به صورت ناگهانی احساس گرما می کنند، می توانند به منظور کاهش این گرما از ملحفه و یا پیژامه های ابریشمی استفاده کنند.
بهبود کیفیت خواب :
طبق برخی تحقیقات و پژوهش ها ۴۰ درصد از افراد با جایگزینی این پارچه در ملحفه و بالش خود توانستد خواب بهتری را تجربه کنند.
درخشندگی و شادابی پوست :
ساختار خاص بافت این پارچه باعث می شود تا مدت زمان بیشتری مرطوب بماند. به همین خاطر شما می توانید با استفاده از روسری های ابریشمی در کنار زیبایی، به سالم ماندن موهای خود کمک کنید.
کلام آخر
کرم ابریشم در سکوت زندگی خود میتواند سود قابل توجهی را به دامان فعالان این عرصه سرازیر کند. حمایت از این صنعت سنتی میتواند باعث اشتغال فصلی و درآمدزایی شود. جوامع شهری و روستایی میتوانند از این صنعت کهن و شناخته شده در جهان برای تقویت توان اقتصادی و معیشتی استفاده کنند.
پرورش این کرم ها و تولید سنتی این فراورده برای بافندگی، به عنوان بیست و یکمین عنصر میراث فرهنگی ناملموس ایران در فهرست میراث فرهنگی ناملموس یونسکو ثبت جهانی شده است. همین به تنهایی بس است تا ما را مجاب کند که باید این میراث کهن را با چنگ و دندان حفظ کنیم. و این تولید و صنعت ایرانی را رونق بخشیم.
۴۵ روز زمان کافی است تا تخمهای کوچک و سیاه رنگ نوغان ثمر داده و به پیلههای ارزشمند بدل شوند. و به عنوان فعالیت اقتصادی جانبی در کنار کشاورزی و باغداری در فصل بهار، رونق بخش سفره هزاران خانواده شوند.
در میان چندین استان فعال در زمینه صنعت نوغانداری، استان گیلان قطب تولید پیله تر و استان خراسان رضوی علاوه بر برخورداری از رتبه دوم تولید پیله تر، با تولید بیش از ۹۰ درصد نخ ابریشم کشور، پایتخت ابریشم کشی ایران به شمار میآید.
هر ساله به جمع هزاران کشاورز و باغدار فعال در این حرفه، علاقهمندان دیگری افزوده می شود که رمز تداوم این اقبال و توسعه این صنعت، اصل حمایت است. پزشکی در زندگی افراد درگیر در این صنعت نقش داشته و محصولات ابریشمی نیز در پزشکی به کار میرود.